Gminna Biblioteka Publiczna w Tarnowie Opolskim.
23.01.2024 r, „ Dzień z książką, Książka, którą warto przeczytać.”
Temat spotkania:” Reportaż-fakt-refleksja.”
Moderator: dr nauk humanistycznych Elżbieta Skrzypek.
Omawiane książki: „Odrzania” Zbigniewa Rokity; „Mein Gott, jak pięknie” Filipa Springera; „Poniemieckie” Karoliny Kuszyk.
Trzy ważne książki, które łączy wspólna oś - rzeka Odra.
Pierwsza z nich to rzecz Filipa Springera "Mein Gott, jak pięknie" opowiadająca o zmienności krainy położonej nad Odrą jest reportażem historycznym, którego bohaterami są pejzaż ,krajobraz i przestrzeń. Pierwszą warstwą opowieści jest odtworzona na podstawie zapisków podróż szypra barki, która dwieście lat temu drogą wodną wiezie maszyny do miasta Stettin. Drugą warstwę stanowi opis zmian, jakie zaszły w ciągu tych dwóch wieków, a więc industrializacja wpływająca na zmianę widoku nadodrzańskiego krajobrazu z przyrodniczego piękna na skażony przemysłem, silosami, mostami, kominami. Sam autor krainę definiuje jako "czuły styk ludzkiego z nie-ludzkim, jakby ktoś dłonią pogładził pejzaż". My, dzisiaj żyjący nad Odrą, mając w pamięci katastrofę ekologiczną na rzece w 2022, możemy zapytać, czy ten "styk" zawsze jest czuły? Czy teraz jest pięknie, czy może b y ł o? Mein Gott...
Rzecz druga Karoliny Kuszyk "Poniemieckie" opowiada o tożsamości, kulturze, oswajaniem "obcego" na tzw. ziemiach odzyskanych, położonych wzdłuż Odry. "Poniemieckie" jest fascynującą peregrynacją przez recepcję tego, co pozostało po wysiedlonych(wypędzonych ?) Niemcach od 1945 roku poprzez lata 50., 60., 70., po lata 90.; ta droga to także droga przez emocje, intuicje, wyobrażenia i działania, droga opowiadająca o historii, propagandzie, udokumentowana wypowiedziami powojennych osadników i współczesnych regionalistów.
I rzecz trzecia - "Odrzania" Zbigniewa Rokity, autora nagrodzonej w 2021 książki "Kajś Opowieści o Górnym Śląsku". Odrzania to propozycja nazwania tzw. ziem odzyskanych w odróżnieniu od Wisłanii czyli "Polski polskiej". Czy Odrzania istnieje? Czym jest? Czy wchłonęły się szwy zszywające jedną krainę z drugą?
O ile "Kajś" jest wielkim pytaniem o tożsamość i jej nieoczywistość, niejednoznaczność, niemożność sformułowania ostrej, zamkniętej definicji w odniesieniu do Górnego Śląska, o tyle "Odrzania" jest wielkim pytaniem o pamięć może tajemniczą, może nie zawsze wygodną, może nie poddającą się jednakowym co w Wiślanii kryteriom historiozoficznym. Autor wplata w próby odpowiedzi na te ważne pytania losy własnej rodziny, dokumenty mówione oraz własne spostrzeżenia i intuicje, relacje z rozmów z regionalistami badającymi przeszłość i teraźniejszość tych ziem, obrosłych w nowe mitologie. Ostatnie pytanie, którego Zbigniew Rokita nie zadał, brzmi: "Czy Odrzania istnieje?"
Swoistych odpowiedzi/podpowiedzi na to i inne pytania możemy szukać także w powieściach inspirowanych aurą tajemnicy, tym szczególnym mikrokosmosem, jakim jest Odrzania. Warto przeczytać: Olgi Tokarczuk, "Dom dzienny, dom nocny", Stefana Chwina "Krótka historia pewnego żartu", Pawła Huelle "Śpiewają ogrody", Joanny Bator "Gorzko, gorzko".
Zapraszając do lektury dodam, że noblistka mieszka w okolicach Nowej Rudy, Joanna Bator jest wałbrzyszanką, a Chwin i Huelle to gdańszczanie.
Elżbieta Skrzypek
